پیشگفتار
در کشور ما تروما مساله بسیار مهمی است زیرا گرچه بیماری های قلبی عروقی اولین عامل مرگ میر هستند اما بیشترین عمر از دست رفته بر اثر تروماست. بیماری های قلبی عروقی بیشتر در افراد مست روی میدهد ولی تروما معمولا در افراد جوان اتفاق می افتد و عمر از دست رفته در این افراد طولانی است. در نتیجه ضرر هایی که به علت از دست رفتن نیرو جوان به جامعه وارد میشود چه از نظر اقتصادی و چه معنوی بسیار بالاست به همین علت در کشور های پیشرفته برای حل این مسئله سیستم هایی به نام سیستم تروما ایجادکرده اند یعنی این سیستم از محل حادثه تا انتهای مراحل بازتوانی بیمار برنامه دارد. به عبارتی دیگر اگر فردی در یک جاده تصادف کرده باشد سیستم تروما برای انتقال صحیح بیمار از محل حادثه به مراکز تروما درمان و مدیریت صحیح تروما و بعد بازسازی و توانبخشی و بازگشت فرد به جامعه دارای برنامه مشخص میباشد. برای اهمیت مسائل تروما باید گفت که کشور ما یکی از دو یا سه کشور اول دنیاست که مردمش در اثر تصادفات رانندگی از دست میروند.همچنین کشور ما از لحاظ حوادث طبیعی (زلزله) نیز آمار بالایی دارد و باید در این مواقع از سیستم تریاژ یا اولویت بندی مجروحین که از زیرمجموعه های سیستم تروماست استفاده کرد و اگر این سیستم درست نباشد نمیتوان با امکانات کم به جمعی زیاد رسیدگی نمود. در کشور ما نیز به منظور تحقق اصل 29 قانون اساسی جمهوری اسلامی که در آن دولت موظف به امدادرسانی به مصدومین نیازمند درمان فوری میباشد همچنین با هدف کاهش عوارض و معلولیت های ناشی از حوادث و بیماری ها و کاهش میزان بستری شدن در بیمارستان ها دوره کاردانی فوریتهای پزشکی در سال 79 تاسیس گردید. تکنسین فوریتهای پزشکی در ارائه خدمات جایگاه ویژه ای در طب اورژانس دارد. هدف از این رشته تربیت افرادی است که بتوانند در فوریتهای پزشکی به انجام وظیفه خطیر امداد سریع و صحیح و کمک رسانی به مصدومین بپردازند و در صورت لزوم آن ها را به مراکز درمانی انتقال دهند. پروش و تربیت نیروی آموزش دیده تکنسین فوریتهای پزشکی نیز منوط به وجود کتاب های آموزشی معتبر در این معقوله است. جهت انجام مراقبتهای اورژانسی مناسب از اینگونه بیماران باید تکنسین فوریتهای پزشکی اطلاعات جامع و کامل در رابطه با عوامل ایجادکننده تروما مکانیسم های تروما تریاژ بیماران علائم و عوارض تروما در سیستم های مختلف داشته باشد.
سیستم تروما
مقدمه
تخمین زده میشود که آمار مرگ و میر ناشی از حوادث ترافیکی در سال 2020 به دو ملیون نفر برسد که این افزایش نیز اکثرا در کشور های در حال توسعه به ویژه جنوب آسیا رخ خواهد داد. در کشور های پیشرفته انتظار میرود که آمار مرگ و میر تا 30 درصد کاهش یابد. بر اساس آمار منتشر شده از مرکز تحقیقات سازمان پزشکی قانونی کشور طی ده سال اخیر بر اثر تصادفات رانندگی در کشور 235 هزار کشته و دو ملیون و 221 هزار مجروح شدند
از آنجایی که به هماهنگی بیشتری بین همه سازمان های درگیر در پیشگیری و درمان حوادث ترافیکی نیاز داریم بنابراین تاسیس یک سیستم تروما در کشور ضروری به نظر میرسد. تحقیقات نشان میدهد که سیستم تروما بقای بیماران را بهبود میبخشد.
تروما
سیستم تروما یک شبکه فراگیر هماهنگ و پیش طراحی شده کشوری و منطقه ای برای رسیدگی به بیماران صدمه دیده است که تمامی سازمان های قادر به مراقبت از این بیماران را شامل میشود. این سیستم تروما استراتژی هایی را در تمامی زمینه ها ارائه میدهد که شامل پیشگیری از حادثه مراقبتهای پیش از بیمارستان مراقبتهای بلیمارستانی و بازتوانیهای بعد از ترخیص از بیمارستان را شامل میشود.
هر نوع ضربه، جراحت، شوک٬ آسیب و حادثه وارد شده بر بدن، در علم پزشکی، تروما (Trauma) محسوب میشود، مشروط به اینکه از خارج به بدن وارد شده باشد و عامل درونی، علت ایجاد آسیب نباشد.
به عبارت دیگر تروما هر آسيبي است كه در اثر افزايش انرژي ورودي به بدن ايجاد مي‌شود. اين انرژي ممكن است از نوع ضربه‌اي، مكانيكي، حرارتي (سوختگي)، شيميايي يا انواع ديگر باشد
تروما از منظر روانشناختی
بروز تروما از نظر روانشاختی نیز تجربه ای هیجانی دردناک، پریشان کننده و ناگهانی و همراه با شوک است که می تواند عامل انسانی یا طبیعی داشته باشد.
انواع تروما
تروما سر، سینه، شکم، صورت، طناب نخاعی، لگن و بافت های نرم از جمله انواع تروما می توان نام برد.
در مورد ترومای سر یا همان ضربه مغزی شدن بیمار که علائمی مانند: سردرد، تهوع، استفراغ، عدم تعادل در بدن و مردمک های چشم همراه است.
ترومای شکم هم با نشانه های چون: خونریزی های شدید و غیرقابل کنترل داخلی، بیهوشی یا کاهش هوشیاری، نفس کشیدن های سریع و سطحی، کاهش فشار خون، رنگ پریدگی، سفتی شکم در فرد مبتلا نمایان می شود.
ترومای طناب نخاعی که با اختلالات حسی و حرکتی و آسیب های نخاعی همراه است، از شایع ترین علل بروز جنین تروماهای تصادفات و حوادث رانندگی و حین ترافیک است.
تروما چگونه تشخیص داده می شود؟
این بیماری با معاینات فیزیکی و بالینی قابل تشخیص است و فرد متخصص در همان حوزه درمانی خود اقدام به تجویز انواع آزمایش های و بررسی های بالینی می کند تا با کمک تشخیصی درست و به هنگام گزینه درمانی صحیح و روند درمانی سریع طی شود تا به بیمار تروماتیک بیش از این فشار وارد نشود و بتوان وی را نجات داد.
تروما سیستم کارآمد
سیستمی است که در آن مراقبت از بیماران صدمه دیده در چهار محور زیر به طور هماهنگ و موثر صورت گیرد :
- پیشگیری
- پیش بیمارستانی
- بیمارستانی
- بازتوانی
- برای این منظور باید هر سیستم تروما : ابتدا مراکز تروما و سوختگی برای ارائه مراقبت ها ایجاد کند
- اطلاعات مربوط به ارائه مراقبت در این مراکز را جمع اوری و تحلیل کرده و به این ترتیب خود را ارزیابی نمایید.
- با برطرف کردن نقایص قبلی و ایجاد تسهیلات جدید موثر بودن خود را اثبات کرده و روز به روز ترقی کند. داشتن طرحی برای ایجاد سیستم تروما موجود میگردد تا:
- راهنمای جامع در اختیار ما بگذارد.
- نیازمندی ها را به خوبی منعکس کند.
- تغییرات و تنوعات محلی و منطقه ای را روشن کند(مثلا اختلاف خدمات رسانی در روستا و شهر را).
رویکرد سیستم تروما
سیستم تروما مجموعه ای راشامل میشود که سعی دارند با هماهنگی یک دیگر یک طیف و خدمات به شرح زیر ارائه میدهد:
- پیشگیری از بروز حوادث و سوانح
- سرویس اورژانس تلفنی
- ارائه خدمات اورژانس پیش بیمارستانی
- تریاژ و انقال مناسب و صحیح بیماران
- ارائه خدمات اورژانس بیمارستانی
- فعال کردن تیم تروما برای مراقبت از بیمار
- مداخلات جراحی
- ارائه مراقبتهای ویژه بازتوانی بیماران
- ارائه خدمات اجتماعی در صورت لزوم به صدمه دیدگان یک سیستم ترومای موثر سعی میکند خدمات خود را به همه بیماران ترومایی نیازمند و در تمام مناطق تحت پوشش به طور همگن ارائه دهد و برای این کار:
- این سیستم عمومی و فراگیر پایه گذاری میکند.
- از کلیه نهاد ها و ارگان های مربوط به طور هماهنگ استفاده میکند.
- استاندارد های مشترکی را برای خدمات خود تعریف میکند.
- یک بودجه مشخص و مداوم برای خود تامین میکند .
- فعالیت بخش ها و مراکز مختلف را پیگیری میکند.
- سعی میکند اطلاعات و آمار فعالیتهای خود را به طور دقیق ثبت و نگهداری کند.
- با جهت گیری های خاص سعی میکند آمار به روز حوادث را در گروه های خاص مانند نوجوانان کودکان و سالمندان کاهش دهد .
- در انجام اقدامات پیشگیری کننده و ارائه خدمات به بیماران همواره اولویت ها را در نظر میگیرد.